- بحران کرونا طی دوسال گذشته علاوه بر افزایش میلیونی مرگ و میر در سراسر دنیا، فعالیت های جمعی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. وضعیت فعالیت های جماعت دعوت و اصلاح به عنوان تشکیلی دینی در این دوسال اخیر که کرونا شایع شده به چه ترتیب بوده است؟

فعالیت جماعت در دوران کرونا، مانندبقیه بخش های جامعه، متأثر از این بیماری کمرنگ شد. کلاس های تربیتی تعطیل شد. در وضعیت قرمز، امامان مساجد، نمازهای جمعه را نیز تعطیل کردند. تجمعات وکلاسهای حضوری جماعت به فضای مجازی منتقل شد.

به سبب اینکه مدتی منتظر بهتر شدن وضعیت کرونا بودیم، برگزاری کلاس های عادی را دچار انقطاع کرد اما از طریق پیام رسان های تلگرام، واتس آپ و زووم جبران گردید. البته ماموستایان جماعت، نمازهای جمعه را در زمان هایی که شرایط کرونا بهتر می شد و پیک کرونا به پایانی می رسید، برگزار می کردند.

- آیا تشکل های دینی می توانند بدون تجمع ها ،ملاقات های حضوری و به اصطلاح نشست های ایمانی به حیات جمعی خود استمرار بخشند و دچار رکود و سردی فعالیت ها نشوند؟

بخش مهمی از دینداری، وابسته به تجمع و برگزاری مراسم های دینی است، زیرا انسان موجودی اجتماعی است و دین نیز برنامه ای برای زندگی انسانی است. دینداری به تنهایی، به ویژه برای افراد عادی و غیره نخبه، دشوار است. در واقع دینداری از حیث معرفت شناسی، بیشتر یقینی روانی است و چیزی نیست که انسان ها خدا، قیامت و ملائکه را با چشمان خود ببینند. درسطح توده و عوام، بستگی به فضایی موافق و پوزیسیونی حمایتی اطراف خود دارد. براین اساس، عدم برگزاری تجمعات، شوق دینداری و تجدید ایمان را دچار چالش می کند. نمی گویم دینداری به شکل فردی امکان پذیر نیست اما وجود تجمعات،برگزاری مراسم های مذهبی، نمازجمعه و جماعت و قرآن خوانی های دسته جمعی، تاثیر زیادی بر تقویت روحیه ایمانی و تاثیرپذیری از دیگران دارد.

دینداری مانند دیگر کارهای بشری اگر درمیان جمع نباشد بجز کسانی که افرادی جدی و خودشکوفا هستند، قطعا از آن شرایط متاثر و دینداری آنها تضعیف خواهد شد. هرچند دینداران دراین شرایط دچار مرگ دینی و معنوی نمی شوند اما بی گمان سطح و کیفیت دینداری دچار افت خواهد شد.

- کرونا چگونه و تا چه اندازه بر فعالیت های جماعت تأثیر گذاشته است؟

از الزامات فعالیت جماعت، حضور بین مردم و انجام دعوت دینی است. زمانی که نتوان با مردم ارتباط برقرار ساخت، طبعا دچار مشکل خواهد شد. کرونا همینطور در زمینه برنامه های داخل جماعت،امور تربیتی، ارتباطات کادر و اعضا و دید و بازدیدها اثرات منفی گذاشته است و باعث تعطیلی فعالیت های داخلی نیز شده است. البته همین کرونا از برخی جهات منشأ خیر شده است. ما به عنوان جماعتی از اهل سنت ایران که در طول تاریخ مورد ظلم و ستم واقع شده و از مرکز به سمت مرزها فراری داده شده اند و ارتباط این نقاط اهل سنت نشین دشوار و هزینه بردار است، همواره متحمل هزینه های‌ مالی و وقت و زمان شده ایم. بعضا افراد ما جهت شرکت در جلسات، در مسافرت ها و تردیدها دچار حادثه شده اند و ازبین ما رفته اند. ازاین جهت مثبت بود که ما را وادار به استفاده از فضای مجازی نمود. قطعا ممنوعیت تجمع و گردهمایی اثرات منفی خویش را گذاشته اما به مرحله تعطیلی نرسیده است. الحمدلله فعالیت بخش های داخلی جماعت قطع نشده و ارتباطات وجلسات برقرار بوده و کلاس های ایمانی دایر بوده. افراد در سطح شهرها و استان ها و حتی درسطح کشوری نیز ازطریق شبکه های اجتماعی باهم در ارتباط بوده اند اما ازلحاظ کیفی به ارتباطات حضوری نمی رسد. در آموزش و پرورش نیز این مورد مطرح است که تدریس ویدیویی و صوتی هیچگاه به پای تدریس و ارتباط زنده و حضوری نمی رسد، درکار ما نیز که نوعی از آموزش و پرورش است، قطعا تدریس و آموزش و تربیت حضوری چیز دیگری است و بقیه آموزشها به پایش نمی رسد. در مجموع کرونا برای ما دارای تاثیرات منفی و مثبت بوده است.

- جماعت دعوت و اصلاح در دوران کرونا به چه ترتیب از فضای مجازی جهت پرکردن خلأ فعالیت ها و برقراری روابط اجتماعی بین اعضا و دیگران بهره برده است؟

فعالیت های جماعت دارای دو بعد داخلی و عمومی است. در حوزه عمومی، پس از گذشت مدت زمانی از شیوع کرونا، برنامه های هفتگی صفحه اینستاگرام جماعت در زمینه دغدغه های جماعت و یا مسائل اجتماعی شروع به کار نمود. در این صفحه از کارشناسان دعوت شده که با مردم ارتباط برقرار کنند. روحانیون و امامان جمعه نیز خطبه های خود را در فضای مجازی منتشر می کردند. برخی دیگر از روحانیون، خطبه های خود را به صورت زنده از اینستاگرام و فیسبوک پخش می کردند.

جماعت همینطور دراین ایام در فضای مجازی به صورت موضوعی برخی مفاهیم وموضوعات دینی را در تلگرام، فیسبوک و اینستاگرام درقالب بنر منتشر می ساختند. انتشار آیات قرآنی، احادیث نبوی و چکیده سخنان شخصیت های جماعت ازاین موارد بود. 

در بخش داخلی جماعت نیز مربیان کلاس های خود را ازطریق فضای مجازی برگزار کرده اند ودرسطح شهرها نیز از راه گروه های مجازی، برنامه هایی را برگزار می کردند. در مناسبت های دینی نیز در گروه های استانی برادران و خواهران نیز برخی برنامه برگزار شده اند. برای برگزاری جلسات نیز از اغلب از اسکایپ و زووم استفاده می شد.

- به نظر شما، بحران کرونا چه تاثیری بر آینده فعالیت تشکل های اسلامی در سراسر جهان و ازجمله ایران برجای خواهد گذاشت؟

بحران کرونا درسطح جهانی یک سری تأثیرات را گذاشته و به مثابه یک بیماری کره زمین و مدیریت جهانی را تحت تأثیر قرار داد. آن غرور علمی و تکنولوژیک حاکم بر مناسبات جهانی را شکست و منجر به این شد که انسان به شکلی از «تواضع» بازگردد. کرونا این واقعیت را یادآور شد که قدرت بشر هرچند افزایش پیداکند، در مقابل برخی محدودیت های فلسفی و بیماری ها کوتاه می آید. این نوع تهدیدات که جان انسان ها را نشانه می رود، به تعبیر بعضی فیلسوفان وجودگرا، وی را در موقعیت های «مرزی» قرار می دهند؛ یعنی انسان را تا مرز و لبه مرگ و نابودی می برند. ازاین لحاظ نیز موقعیتی فراهم آورد که انسانها بیاندیشند و متوجه شوند دنیا وهستی همین نیست که ما در آن به سرمی بریم. این موقعیت ها موجب بازنگری خواهد شد.

موردی دیگر، بحث همبستگی انسانی است؛ اینکه انسان ها صرف نظر از نوع دین، باورها، هویت و سطح قدرت و پیشرفت، دارای سرنوشت مشترکی هستند و بدانند که اگر احساس مسئولیت مشترک نکنند، تنها فقیران و بی قدرت ها نیستند که گرفتار خواهند شد بلکه کل دنیا حتی صاحبان قدرت و سلطه را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. این نیز درسی بود که انسان ها بیشتر متوجه سرنوشت مشترک خود شوند و برای آن برنامه ریزی کنند. اینها در مجموع بستری فراهم می کنند انسان ها بیشتر شنونده مفاهیم دینی شوند، بیشتر نسبت به موقعیت خود در دنیا بیاندیشند و تقریبا زمینه ای روانی فراهم سازد که به سوی باورهای دینی و همکاری گرایش پیدا کنند.

امیدواریم کرونا مانند دیگر بیماریهای پاندومیک به پایان برسد ولی اگر هم ادامه پیداکند، قطعا روی تمام فعالیت های سیاسی، فرهنگی، ورزش و دینی اثرگذار خواهد بود. تشکل های دینی نیز ازاین دست بیماری ها و بحران ها متضرر می شوند و اصولاً هرچیزی که موقعیت معمول را تهدید کند که به آن عادت کرده اند، بحران نامیده می شود. این بیماری نیز تهدیدی است برای جان بشری. درنهایت وجود کرونا تأثیرات منفی اش را بر شکل و کارآمدی برنامه های تشکل های دینی خواهد گذاشت، اما آنرا تعطیل نمی کند. مضافاً اینکه انسان خلاق است و معمولا در شرایط سخت راهش را خواهد یافت. ممکن است تلفات هم داشته باشد اما انسان به گونه ایست که دارای توان حل چالش و بحران است. در هرحال، ادامه بحران کرونا حرکت طبیعی فعالیت های فرهنگی و اجتماعی را بر هم می زند و تأثیر کارها را کاهش خواهد داد و ارتباطات عاطفی را دچار بحران می کند. خداوند کسانی را که در دوران کرونا فوت شدند مورد عفوش قرار دهد و بازماندگان را هم از بلا و مصیبت کرونا نجات دهد.